BAP
Fırat-Dicle Havzası Örnek Olayı Çerçevesinde Orta Doğu’da Su Diplomasisinin Etkinliği ve Kapsayıcılığının İncelenmesi
Baş Araştırmacı: Prof. Dr. Ayşegül Kibaroğlu
Proje Ekip Üyeleri
Prof. Dr. Ayşegül Kibaroğlu: Baş Araştırmacı
TED Ankara Koleji mezunu olan, Prof. Dr. Ayşegül Kibaroğlu lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye) Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde tamamladı. Sırasıyla, University of Reading’den Master, Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden doktora derecelerini aldı. Türkiye Bilimler Akademisinden aldığı bursla İskoçya, University of Dundee, International Water Law Research Institute bünyesinde doktora sonrası çalışmalarda bulundu. Dr. Kibaroğlu 2001-2003 yılları arasında Başbakanlık Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma İdaresi’nde danışman ve uluslararası ilişkiler birimi koordinatörü olarak görev yapmıştır. Dr. Kibaroğlu, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde 2003-2011 yılları arasında sırasıyla Yrd. Doç. ve Doç. Dr. olarak görev yapmıştır. Prof. Dr. Ayşegül Kibaroğlu, 2014 Temmuz ayından buyana MEF Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi ve Bölüm Başkanı (2017) olarak görev yapmaktadır. Kibaroğlu, 2016 akademik yılında University of Texas at Austin, Lyndon B. Johnson School of Public Affairs’de ziyaretçi profesör olarak görev yapmıştır. Dr. Kibaroğlu, bir uluslararası akademik işbirliği girişimi olan Fırat-Dicle için İşbirliği Girişimi-ETIC’in kurucu üyesidir. Orta Doğu ve Fırat-Dicle havzasında su politikaları, uluslararası su hukuku ve çevre politikaları üzerine yayınlanmış birçok eseri bulunmaktadır. Bunlar arasında: Kluwer Academic Publishers tarafından 2002 yılında yayınlanmış olan Building A Regime for the Waters of the Euphrates-Tigris River Basin; 2003 yılında aynı yayınevi tarafından yayınlanan Water Development and Poverty Reduction; 2011 yılında Springer Verlag tarafından yayınlanan Turkey’s Water Policy: National Framework and International Cooperation ve Brill tarafından 2013 yılında yayınlanmış olan Water Law and Cooperation in the Euphrates-Tigris Region başlıklı kitap eserleri sayılabilir. Turkey’s Water Diplomacy: Analysis of its Foundations, Challenges and Prospects başlıklı son kitabı Anthem Press tarafından 2021 yılında balılmıştır. Ayrıca, Prof. Dr. Kibaroğlu’nun International Negotiation, Water International, Water Policy, Journal of International Affairs, Global Governance, International Journal of Water Resources Development ve International Affairs gibi bilimsel alanda önde gelen uluslararası dergilerde makaleleri yayınlanmıştır.
Dr. Cansu Güleç: Araştırma Asistanı
Dr. Cansu Güleç, lisans eğitimini Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde 2010 yılında tamamlamış, aynı yıl başladığı yüksek lisans eğitimini “Cultural Diplomacy in Turkey’s Relations with the Middle East (2002-2011)” başlıklı tezi ile 2012 yılında yüksek onur öğrencisi olarak bitirmiştir. 2012 senesinde Marmara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler anabilim dalında başladığı doktora eğitimini “AKP Dönemi Türk Dış Politikasının Analizi: Bölgesel Çatışmalarda Diş Politika Söylemi” başlıklı teziyle Mayıs 2018’de tamamlamıştır. 2012- 2014 yılları arasında İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmıştır. Mart 2014’ten itibaren MEF Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Araştırma Görevlisi olarak görev yapmaktadır. Uluslararası İlişkiler Teorileri, Dış Politika Analizi, Türk Dış Politikası, Kamu Diplomasisi, Söylem Analizi üzerine çalışmaktadır.
Berra Kaya: Öğrenci Asistan
Berra Kaya, lisans eğitimine 2022 yılında MEF Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler bölümünde başladı. Akademik ilgi alanlarını genişletmek için aynı üniversitede Ekonomi alanında da çift anadal yapmaktadır.
Proje Hakkında
Bu proje, Orta Doğu'da sınıraşan su kaynakları yönetimi ve diplomasisinin etkinliğini incelemeyi amaçlamaktadır. Fırat-Dicle Havzası'nı bir vaka çalışması olarak kullanan bu araştırma, su diplomasisinin resmi ve gayri resmi kurumsal yapılar içinde nasıl işlediğini, hangi paydaşları içerdiğini ve nasıl geliştirilebileceğini değerlendirmektedir.
Orta Doğu'daki su kaynaklarının çoğu sınıraşan niteliktedir ve bu da bölge ülkeleri arasında su yönetimi konusunda çatışmalara ve diplomatik girişimlere yol açmaktadır. “Su savaşları” gibi olası senaryolar yerine diplomasi ve işbirliği mekanizmaları su yönetiminde daha etkin bir rol oynayacak gibi görünüyor. Bu noktada proje, su diplomasisi kurumlarının etkinliğini ve kapsayıcılığını sorguluyor.
Araştırma metodolojisi, diplomasi mekanizmalarının işleyişini anlamak için niteliksel bir yaklaşım benimsiyor. Saha çalışması Türkiye, Ürdün ve İsviçre'de gerçekleştirilecek ve 20-30 yarı yapılandırılmış mülakat yapılacaktır. Görüşmeler diplomasi süreçlerinde aktif rol oynayan diplomatlar, teknokratlar, akademisyenler, STK temsilcileri, belediye yetkilileri ve özel sektör aktörleri ile gerçekleştirilecektir. Ayrıca, su diplomasisinin mevcut durumunu ortaya koymak için resmi ve gayri resmi belgeler analiz edilecektir.
Araştırma Sorusu:
Araştırma sorusu, ET havzasındaki su diplomasisi kurumlarının etkinliği ve kapsayıcılığına odaklanmaktadır.
"Resmî kıyıdaş devletlerin gayriresmî su diplomasisi girişimlerini benimsemesi ve bu girişimlere katılım ve destek sağlama konusundaki çıkarları göz önüne alındığında, ET havzasındaki resmî ve gayriresmî su diplomasisi kurumları ne kadar etkili ve kapsayıcıdır? Ayrıca, bu tür su diplomasisi girişimlerini başlatan ve destekleyen finansman/bağışçı kuruluşların motivasyonları ve çıkarları dâhil olmak üzere paydaş katılımının dinamikleri nelerdir?"
Araştırma Hipotezi:
"ET havzasındaki su diplomasisi kurumları genellikle teknokratik ve devlet merkezli olup, sivil toplum kuruluşları, çiftçiler, su kullanıcı birlikleri, belediyeler ve sanayi gibi geniş bir paydaş yelpazesinin anlamlı katılımından yoksundur. Bu kapsayıcılık eksikliği, resmî kıyıdaş devletlerin ve finansman/bağışçı kuruluşların gayriresmî su diplomasisi girişimlerini destekleme ve teşvik etme konusundaki farklı çıkarlarıyla birleştiğinde, bu kurumların karmaşık su yönetimi sorunlarını ele alma konusundaki etkinliğini engellemektedir."
Proje Üç Ana Aşamaya Odaklanmaktadır:
Kavramsal ve yöntemsel çerçevenin belirlenmesi: Araştırmanın temel çerçevesi oluşturulacak ve veri toplama yöntemleri belirlenecektir.
Saha araştırması ve veri toplama: Diplomatik aktörlerle mülakatlar gerçekleştirilecek ve resmî belgeler analiz edilecektir.
Paydaş analizi ve katılım değerlendirmesi: Mevcut sistemin kapsayıcılığı incelenecek, güç dinamikleri ve eksiklikler değerlendirilecektir.
Beklenen Sonuçlar ve Etki:
Bu çalışma sonucunda, Orta Doğu'da sınır aşan suların yönetiminde su diplomasisinin etkileri daha iyi anlaşılacaktır. Resmî ve gayriresmî diplomasi mekanizmalarının güçlü ve zayıf yönleri belirlenerek, su diplomasisinin etkinliğini artırmaya yönelik öneriler sunulacaktır.
Özellikle paydaş katılımının sınırlı olduğu alanlar tespit edilerek, daha kapsayıcı bir su diplomasisi çerçevesi önerilecektir. Bu bağlamda, devlet kurumlarının yanı sıra STK'lar, akademisyenler, yerel yönetimler ve özel sektör gibi aktörlerin su diplomasisi süreçlerine nasıl daha etkin şekilde dahil edilebileceği değerlendirilecektir. Böylece, su yönetimi yalnızca devlet merkezli bir süreç olmaktan çıkarılarak daha geniş bir iş birliği mekanizmasıyla yürütülecektir.
Araştırmanın bir diğer önemli çıktısı, politika yapıcılara ve karar alıcılara rehberlik edecek bilimsel ve uygulamalı bilgilerin sunulmasıdır. Bu doğrultuda, proje bulguları ulusal ve uluslararası politika yapıcılarla paylaşılacak ve akademik yayınlar aracılığıyla bilim dünyasına katkı sağlanacaktır.